Cách vắc-xin COVID-19 bảo vệ cơ thể bạn
Hệ miễn dịch – Hàng rào bảo vệ cơ thể bạn khỏi sự nhiễm trùng
Để hiểu cách vắc-xin COVID-19 hoạt động, trước tiên chúng ta cần biết được cách cơ thể chống lại bệnh tật. Khi một mầm bệnh vào trong cơ thể, ví dụ như vi-rút gây bệnh COVID-19, chúng sẽ tấn công và nhân lên bên trong cơ thể. Sự xâm nhập này được gọi là nhiễm trùng, là nguyên nhân gây bệnh. Hệ miễn dịch của chúng ta sử dụng nhiều cách để chống lại các tác nhân nhiễm trùng. Trong máu, hồng cầu vận chuyển oxy đến các mô và cơ quan, còn bạch cầu hay tế bào miễn dịch thì chống lại tác nhân gây bệnh. Các loại bạch cầu chống lại tác nhân gây nhiễm trùng theo nhiều cách:
– Đại thực bào là các tế bào bạch cầu nuốt và tiêu hóa vi khuẩn và các tế bào chết. Các đại thực bào để lại các bộ phận của vi khuẩn xâm nhập, được gọi là “kháng nguyên”. Cơ thể xác định các kháng nguyên là nguy hiểm và kích thích các kháng thể tấn công chúng.
– Tế bào lympho B là tế bào bạch cầu tạo ra các kháng thể tấn công các mảnh vi-rút do đại thực bào để lại.
– Tế bào lympho T là một loại tế bào bạch cầu khác công các tế bào trong cơ thể đã bị nhiễm bệnh.
Một người bị nhiễm vi-rút COVID-19 trong lần đầu, có thể mất vài ngày hoặc vài tuần để cơ thể tạo ra và sử dụng tất cả các tế bào phòng thủ cần thiết để khỏi bệnh. Sau khi bị nhiễm trùng, hệ thống miễn dịch của người đó ghi nhớ cách bảo vệ cơ thể chống lại căn bệnh đó. Cơ thể giữ một số tế bào lympho T, được gọi là “tế bào nhớ”, hoạt động nhanh chóng nếu cơ thể gặp lại cùng một loại virus. Khi các kháng nguyên quen thuộc được phát hiện, các tế bào lympho B sản xuất kháng thể để tấn công chúng. Các chuyên gia vẫn đang tìm hiểu thời gian các tế bào nhớ này chống lại vi-rút COVID-19.
Cách Vắc-xin COVID-19 hoạt động
Vắc-xin COVID-19 giúp cơ thể chúng ta phát triển khả năng miễn dịch đối với vi-rút COVID-19 mà không cần phải mắc bệnh. Các loại vắc xin khác nhau hoạt động theo những cách khác nhau để bảo vệ cơ thể. Đối tất cả các loại vắc-xin, sau khi tiêm, cơ thể có mộtnguồn cung cấp các tế bào lympho T “ghi nhớ” cũng như tế bào lympho B sẽ ghi nhớ cách chống lại loại vi-rút đó trong tương lai.
Thông thường, phải mất vài tuần sau khi tiêm phòng, cơ thể mới sản sinh ra tế bào lympho T và tế bào lympho B. Do đó, có thể một người bị nhiễm vi-rút COVID-19 ngay trước hoặc ngay sau khi tiêm chủng và sau đó bị bệnh vì vắc-xin không có đủ thời gian để tạo miễn dịch. Đôi khi sau khi tiêm chủng, quá trình xây dựng khả năng miễn dịch có thể gây ra các triệu chứng không mong muốn, chẳng hạn như sốt. Những triệu chứng này là bình thường và là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang xây dựng hệ miễn dịch chống lại vi-rút COVID-19.
Các loại Vắc-xin COVID-19
Dưới đây là mô tả về cách mỗi loại vắc-xin bảo vệ chúng ta khỏi vi-rút COVID-19. Không có loại vắc xin nào trong số này có thể gây bệnh COVID-19.
– Vắc-xin mRNA chứa vật chất di truyền từ vi-rút COVID-19 qua đó các tế bào của chúng ta tạo ra một loại protein vô hại dành riêng cho vi-rút. Sau khi tế bào của chúng ta tạo ra các bản sao của protein, chúng sẽ phá hủy vật liệu di truyền từ vắc-xin. Cơ thể chúng ta nhận ra rằng protein đó không nên xuất hiện và tạo ra các tế bào lympho T và tế bào lympho B ghi nhớ cách chống lại vi-rút gây ra COVID-19 nếu chúng ta bị nhiễm trong tương lai.
– Vắc-xin tiểu đơn vị protein bao gồm các mảnh (protein) vô hại của vi-rút COVID-19 thay vì toàn bộ vi-rút. Sau khi được chủng ngừa, cơ thể sẽ nhận ra rằng protein này không nên xuất hiện và tạo ra các tế bào lympho T và các kháng thể sẽ ghi nhớ cách chống lại vi-rút COVID-19 nếu chúng ta bị nhiễm trong tương lai.
– Vắc-xin vectơ chứa một phiên bản sửa đổi của vi-rút khác với vi-rút COVID-19. Bên trong lớp vỏ của vi-rút biến đổi là vật chất di truyền từ vi-rút COVID-19. Đây được gọi là “vectơ vi-rút”. Khi vectơ vi-rút ở bên trong tế bào của chúng ta, vật liệu di truyền gửi tín hiệu cho các tế bào tạo ra một loại protein dành riêng cho vi-rút COVID-19 và các bản sao của chúng. Điều này thúc đẩy cơ thể chúng ta tạo ra tế bào lympho T và tế bào lympho B ghi nhớ cách chống lại loại vi-rút đó nếu chúng ta bị nhiễm trong tương lai.
Một số Vắc-xin COVID-19 cần nhiều hơn 1 mũi tiêm
Để được chủng ngừa đầy đủ, một số vắc-xin COVID-19 yêu cầu bạn phải tiêm hai mũi.
– Hai mũi: Nếu bạn tiêm vắc-xin COVID-19 cần hai mũi tiêm, bạn được coi là đã tiêm phòng đầy đủ sau hai tuần tiêm mũi thứ hai. (Vắc-xin Pfizer-BioNTech và Moderna COVID-19 cần tiêm hai mũi)
– Một mũi : Nếu bạn tiêm vắc-xin COVID-19 cần một mũi tiêm, bạn được coi là đã tiêm chủng đầy đủ hai tuần sau khi tiêm. Vắc-xin Janssen COVID-19 của Johnson & Johnson chỉ cần tiêm một mũi.
Nếu chưa đầy hai tuần kể từ khi bạn tiêm mũi 1 (đối với vắc-xin 1 mũi tiêm) hoặc vẫn cần tiêm mũi thứ hai, bạn vẫn chưa được coi là tiêm phòng đầy đủ. Cần tiếp tục thực hiện các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ bản thân và những người khác cho đến khi bạn được tiêm chủng đầy đủ (hai tuần sau mũi tiêm cuối cùng).
Nguồn: CDC <https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/different-vaccines/how-they-work.html>
